باسمه تعالی

دکتر رضا زمانی

تحلیل روز:

آیا غرب در حال اجرای نظریه مکیندر است؟!

هالفورد مکیندر (Halford Mackinder) جغرافیدان و ژئوپلیتیسین مشهور بریتانیایی نظریه "قلب زمین" (Heartland Theory) را در سال ۱۹۰۴ مطرح کرد. این نظریه یکی از پایه‌های مهم ژئوپلیتیک کلاسیک محسوب می‌شود.

مکیندر در نظریه خود، قلب زمین را منطقه وسیعی شامل شرق اروپا، روسیه و آسیای مرکزی را «قلب زمین» نامید.
این منطقه به دلیل وسعت، منابع طبیعی و موقعیت استراتژیک، کلید تسلط بر جهان است.

او می گوید: «هر کس بر اروپای شرقی حکومت کند، بر قلب زمین مسلط خواهد شد؛ هر کس بر قلب زمین حکومت کند، بر جزیره جهانی (اوراسیا-آفریقا) مسلط خواهد شد؛ و هر کس بر جزیره جهانی حکومت کند، بر جهان حکومت خواهد کرد.»

به نظر می‌رسد نظریه "قلب زمین" مکیندر امروزه هم در رقابت‌های ژئوپلیتیکی بین قدرت‌های جهانی (به‌ویژه ناتو به رهبری آمریکا در مقابل روسیه و چین) نقش پررنگی ایفا می‌کند و می‌تواند به عنوان یکی از عوامل زمینه‌ساز تنش‌های بالقوه منجر به جنگ جهانی سوم باشد.

اما چرا نظریه مکیندر امروز مهم و مرتبط است؟

۱. اوکراین:

▪︎جنگ بر سر "اروپای شرقی" (درگاه قلب زمین)

مکیندر معتقد بود کنترل اروپای شرقی به معنای کلید تسلط بر قلب زمین (روسیه+آسیای مرکزی) است.
جنگ اوکراین دقیقاً بر سر همین منطقه است: ناتو می‌خواهد اوکراین را از دایره نفوذ روسیه خارج کند، اما روسیه این را تهدیدی مرگبار برای امنیت خود می‌داند.

۲. توسعه ناتو به شرق:

▪︎تلاش غرب برای محاصره قلب زمین
از دهه ۱۹۹۰، ناتو به‌سوی مرزهای روسیه (لهستان، کشورهای بالتیک، اوکراین، گرجستان) گسترش یافته است.

روسیه این را اجرای دقیق کابوس مکیندر (محاصره قلب زمین توسط قدرت‌های دریایی مثل آمریکا) می‌داند.

۳. چین و جاده ابریشم:

▪︎رقابت بر سر اوراسیا
چین با پروژه «کمربند و جاده» در حال نفوذ به آسیای مرکزی (همان قلب زمین) است.
آمریکا با اتحادهایی مثل QUAD (گفتگوی چهارجانبهٔ امنیتی که یک گفت‌وگوی استراتژیک میان آمریکا، هند، ژاپن و استرالیا است که حفظ مذاکرات بین کشورهای عضو را باعث می‌شود) و AUKUS (آکوس یا اوکوس یک پیمان امنیتی سه جانبه بین استرالیا، آمریکا و بریتانیا است.) سعی در مقابله با نفوذ چین دارد.

۴. جنگ اقتصادی و تحریم‌ها:

▪︎جنگ غیرمستقیم برای کنترل منابع.
تحریم‌های غرب علیه روسیه و چین، تلاش برای تضعیف قلب زمین بدون جنگ تمام‌ عیار است.

آیا این رقابت می‌تواند به جنگ جهانی سوم منجر شود؟

قدرت‌های هسته‌ای (آمریکا، روسیه، چین) می‌دانند جنگ مستقیم یعنی نابودی متقابل است. اما اشتباه محاسباتی (مثل حمله ناخواسته به یک متحد) یا جنگ نیابتی (مثل اوکراین ناتو در مقابل روسیه) می‌تواند به تشدید گسترده منجر شود.

■ سناریوهای خطرناک:
▪︎ اگر ناتو مستقیماً وارد جنگ اوکراین شود!.
▪︎ اگر چین به تایوان حمله و آمریکا مداخله کند!.
▪︎ اگر روسیه و ناتو به خط قرمز هسته‌ای یکدیگر نزدیک شوند!

نظریه مکیندر مثل یک نقشه راه برای قدرت‌های جهانی عمل می‌کند. رقابت بر سر قلب زمین (اوکراین، تایوان، آسیای مرکزی) می‌تواند جهان را به سمت یک جنگ بزرگ جدید سوق دهد، این وضعیت اکنون در مرحله اقتصادی، تکنولوژیک و نیابتی است ولی با اتفاقات و نشانه هایی که وجود دارد، گویا برای تعیین نظم جدید، اوراسیا باید درگیر جنگ شود تا مستهلک و تضعیف گردد و سپس شرائط برای تقسیم غنایم و مناطق آغاز شود!.

گویا فضای روابط بین الملل مکیندری شده است!

#نظم_جدید_جهانی
#مکیندر

+ نوشته شده در  دوشنبه چهاردهم مهر ۱۴۰۴ساعت 20:46  توسط سروش  |